Kampüsü süsleyen hazineler: Ayazağa'daki heykel ve anıtlar
Fakültelerimize, yemekhaneye ve kütüphaneye yürürken defalarca yanından geçtiğimiz ancak hikayesini bilmediğimiz çok sayıda heykel bulunuyor. Bunlardan bazılarını fark ediyoruz ve "Bu da neymiş?" demekle yetiniyoruz, çoğunu ise fark etmeden yanlarından geçip gidiyoruz. Ayazağa Kampüsü'ndeki heykelleri keşfetmek isteyenler için bir gezi rehberi ve harita hazırladık! Gelin bu heykelleri yakından tanıyalım.
Açık Hava Heykel Atölyesi'nin ürünleri
İTÜ’de 1-17 Mayıs 2007 tarihleri arasında düzenlenen “İTÜ 1. Açıkhava Heykel Atölyesi” kapsamında yapılan dört mermer heykel Ayazağa Kampüsü'nde farklı alanlarında sergilenmektedir. Söz konusu dört heykel, 1 m³'lük beyaz mermer bloklar yontularak oluşturulmuş. Bu heykellerde çağdaş ve minimalist sanat anlayışı ile okuyan insan, düşünen insan, jeolojik katmanlar ve yapboz gibi bilimsel temalar gözlemlenmektedir. Bilim, teknoloji ve sanatın birlikteliğinin yansıtıldığı, İTÜ’nün vizyonunu doğrultusunda çağdaş eserler olmaları vasfıyla, kampüsümüzde sergilenmeleri yerinde olmuş.
1- Kitap Taşıyan İnsan
Kitap taşıyan başı yana eğik bir insan figürü. SDKM’nin önünde, MED tarafında bulunmakta. Sanatçı imzası M.E. olarak eser üzerinde tespit edilmiştir.
2- Katmanlar
Beyaz mermer blok üzerinde, 8 dairesel katman bulunur. Jeolojik katmanları betimlediği yorumlanabilir. İlk yapıldığında en üst katmanına dört adet desenli taş yerleştirilmiş iken günümüzde bu parçalar koparılmış ve çiviler çıkmış durumda. Maden Fakültesi önünde yer alan heykel, atölyeye katılan sanatçılardan Nilhan Sesalan’a ait.
3- Yapboz
Birbiri içine geçen dört adet yapboz parçasından oluşan heykel, üzerine grafiti yazıları boyanarak vandalizme uğramış durumda. Fen-Edebiyat Fakültesi’nden İstinye Çıkışı'na giderken yol kenarındaki yeşil alanda bulunmaktadır. Sanatçı Ayşegül Coles tarafından yapılmıştır.
4- Düşünen İnsan
Yuvarlak hatlara sahip, başını yana eğmiş insan figürlü heykel, Fen-Edebiyat Fakültesi ile Arı Kapı arasında yer alan otoparkının yanında bulunmakta. Oya Sabahlar tarafından yapılmıştır.
Fen-Edebiyat Fakültesi'ndeki heykeller
Fen-Edebiyat Fakültesi içinde Tamer Aydın’a ait 2005 tarihli heykeller bulunuyor.
5- Kuş başlı figür
Ana kapı girişinde geometrik örüntü önünde uzun gövdeli kuş başlı bir figür olan demir döküm heykelin İTÜ’ye giriş şekli ve tarihi bilinmemektedir.
6- İnsan figürü
İnsan ve Toplum Bilimleri Bölümü koridorunda bulunan, yine geometrik örüntü önündeki insan figürlü heykeldir.
Paslanmaz çelik heykeller
Bu mermer ve demir döküm heykellerin yanı sıra, Ayazağa kampüsünde büyük paslanmaz çelik heykeller bulunuyor.
7- 250. Yıl Heykeli
İTÜ Endüstri Ürünleri Tasarımı Bölümü Öğr. Gör. Mehmet Erkök tarafından 2016 tarihinde paslanmaz çelikten imal edildi. Mehmet Erkök, beş dairenin yer yüzündeki kıtaları, bir hat sanatı figüründen ilham alınarak tasarlanan kalem kısmının bilimi ve mühendisliği, orta kısımda yer alan 250 adet insan figürünün ise kuruluşundan beri İTÜ'den mezun olan herkesi temsil ettiğini belirtmiştir. 1350 kg ağırlığa sahiptir. Dönemin Rektörü Prof. Dr. Mehmet Karaca ise heykelin zamanla öğrencilerin önünde fotoğraf çektirecekleri popüler bir sembol olacağına inandığını belirmişti. (İTÜ Vakfı Yayını, Sayı 73, s. 96). Eser incelendiğinde, vandalizme uğramış olduğu görülmektedir. Heykelin içinde bulunan insan figürlerinin tamamının yerinden koparılmış olduğu görülüyor.
8- Hezarfen Ahmet Çelebi heykeli
Heykeltraş Mehmet Aksoy tarafından yedi buçuk senede tamamlanmış ve 23 Mayıs 2014’te açılışı yapılmıştır. Heykelin bağışçısı İTÜ mezunu Yük. Mak. Müh. Keskin Keser’dir. Sanatçı Aksoy, Hezarfen’in onun kahramanı olduğunu belirterek “Bu heykel, bilimin ışığında yükselen ‘bin fenli’ Hezarfen için yapıldı. Tarihsel süreçten günümüze kadar Hezarfen’in onuru iade edilmemiştir. Bu heykel ile belki burada sağlanmış olacak” demiştir (İTÜ Vakfı Yayınları, Sayı 65, s. 128). Yerde yatay konumlanmış mermerde Galata Kulesi tasvir edilmiştir.
9- Balerin heykeli
Elektrik-Elektronik Fakültesi binasının yanındaki yeşillik alanda bulunan Balerin heykeli sanatçı Attila Onaran’ın 1975 tarihli eseridir. Ellerini havaya kaldırmış, bacaklarını açmış, birini yerden kaldırmış olduğu halde soyut tasvir edilmiş balerin figürüdür. Eserin plaketinin üzerinde “Öğretmenlerimizden Hüseyin Coşkun ve sanatçı ailesinin konservatuarımıza armağanıdır.” yazmaktaydı. Günümüzde bu plaket yer almamaktadır. Heykel daha önce İstiklal Caddesi’nde Galatasaray Hanı önünde sergilenmiş ve 2012’de restore edilerek temizlenmiştir. Balerin heykelinin bu restorasyondan sonra, 2012’de, İTÜ’ye geldiği tahmin edilmektedir.
10 - Circular Rotation (Sonsuz Döngü) heykeli
2008 yılında İTÜ’ye kazandırılmıştır. Spiral bir döngü biçiminde bulunan bu eser, matematiksel ve geometrik kavramları çağdaş bir sanat anlayışıyla betimlemiştir. Bu bağlamda, İTÜ Fen-Edebiyat Fakültesi önünde sergileniyor olması anlamlıdır. Fatih Semih tarafından yaptırılmıştır.
11- Tören alanındaki anıt
Rektörlük ek binası karşısındaki tören alanında bulunmaktadır. Heykeltraş Ferit Özşen tarafından 2007 yılında yapılmıştır. Mermer kaide üzerinde yükselen bronz Atatürk Heykeli ve arkasında yer alan üç cepheli beyaz mermer kabartma bulunmaktadır. Heykelin arkasında yer alan mermerin orta bölümünde, büyük harflerle “Benim manevi mirasım akıl ve bilimdir” sözü kabartma olarak işlenmiştir. Mermerin sağ bölümünde meşale tutan bir çift, tahtaya yazı yazan bir çocuk, inceleme yapan bir bilim insanı, kitap okuyan bir kadın ve mekanik tekerlek tutan bir mühendis figürleri yer almaktadır. Sol kısımda ise, Kurtuluş Savaşı betimlemesi olarak, Türk bayrağı, top, beş asker figürü ve yardımcı olan bir kadın figürü bulunmaktadır.
12- Güneş saati
Mayıs 2013'te açılmışan, tasarımını Endüstri Ürünleri bölümü Öğr. Gör. Mehmet Erkök’ün yaptığı ekvatoral güneş saati, BKSS Komisyonu tarafından hayata geçirilmiştir. Yürütücülüğünü Doç. Dr. Hakan Akyıldız üstlendiği proje Prof. Dr. Atilla Bir ve Y. Doç. Dr. Burak Barutçu katkıları ile geliştirilmiştir.
13- 250. yıl anıtı
250. Yıl Meydanı’nın merkezinde yer alıyor. Tabanında, bilim tarihinde önemli bir ölçüm aletleri biri olan usturlabın yer aldığı anıtın, iki buçuk asırlık yolculuğunda İTÜ’nün dönüm noktalarını oluşturan tarihleri simgeleyen 6 kaidesi var. Küratörlüğünü Sinan Ceco’nun üstlendiği anıtın merkezinde ise geçmişten geleceğe rehberlik eden İTÜ’lü bilim insanlarını, akademisyenleri ve mezunları temsil eden 500 altın kaplama arı figürü bir araya gelerek “İTÜ” yazısı formunu alıyor. Tepede ise büyük bir arı heykeli yer alıyor.
14- "Bulut muyum ağaç mı?"
Ağaçlı yolun İnşaat Fakültesi'ne bakan tarafında yer alıyor olup Atölye 2552 tarafından tasarlanan eser Aralık 2018'de bulunduğu yere yerleştirilmiştir.
Heykellerin durumu hakkında değerlendirme
Kamusal alanlarda sergilenen bu eserlerin çoğunda bilgi panosu ve etiket eksikliği olduğu göze çarpıyor. Öğrenci, akademisyen ve ziyaretçilerin heykelle bir ilişki kurmasında ve bilgilenmelerinde bilgi panoları önemli bir işlev görürler. Bilgi panosu eksikliği bu eserlerle ile ilişki kurulmasını zorlaştırmakta. Eserlerin sergilenmesi ile ilgili gözlenen diğer sorunlar, ışıklandırma, montaj ve koruma amaçlı önlemlerin azlığı. Eserlerin sergilenmesinde ışık düzeni, eserin öne çıkması açısından büyük rol oynamakta iken eserlerin genelinde ışıklandırma, bilgilendirme ve koruma konularında eksikliklerin giderilmesi önem arz ediyor.
Heykel ve anıtların numaralarla gösterildiği harita.