Deprem rehberi: Deprem anında ve sonrasında ne yapmalı
Türkiye, dünyanın en aktif deprem kuşaklarından biri üzerinde yer alıyor. Son yaşanan sarsıntı, özellikle büyük şehirlerdeki üniversite öğrencilerinin ne kadar hazırlıklı olması gerektiğini bir kez daha gösterdi.
Bu rehber, İstanbul Teknik Üniversitesi öğrencilerine yönelik olarak hazırlanmıştır. Amaç; deprem anında ve sonrasında atılması gereken adımları açık ve uygulanabilir şekilde sunmak, öğrencilere güvenliğini sağlamak için yol göstermektir.
Unutma: Deprem değil, hazırlıksızlık öldürür.Deprem anında ne yapılmalı, ne yapılmamalı
Deprem anında doğru davranışları bilmek kadar, yapılmaması gereken hareketlerden kaçınmak da hayat kurtarır. İşte güvenliğinizi sağlamak için uymanız gereken temel kurallar:
Kapalı alandaysanız (sınıf, yurt, laboratuvar vb.)
Yapılacaklar:
- Hemen çök–kapan–tutun pozisyonu alın. Sağlam bir masa, sıra ya da koltuk altına girin. Ellerinizle başınızı ve ensenizi koruyun.
- Masa altına giremiyorsanız, iç duvar kenarında diz çökerek başınızı koruyacak şekilde kapanın.
- Sarsıntı geçene kadar bulunduğunuz yerde kalın, sakin olun.
- Etrafınızdaki kişileri sözlü olarak yönlendirin, panik olmamaya çalışın.
Yapılmaması gerekenler:
- Panikle koşmayın. Çıkışlara, merdivenlere ya da asansöre yönelmeyin. Merdivenler çökebilir, asansörlerde mahsur kalabilirsiniz.
- Pencerelerden ve cam yüzeylerden uzak durun. Cam kırıkları ciddi yaralanmalara yol açabilir.
- Eşya kurtarmaya çalışmayın. Bilgisayar, telefon gibi kişisel eşyalar değil, kendi güvenliğiniz önceliklidir.
- Elektrik prizlerine veya gaz vanalarına müdahale etmeyin. Bu tür işlemleri yalnızca deprem geçtikten sonra, ortam güvenliyse yapın.
Açık alandaysanız (kampüs bahçesi, otopark, stadyum vb.)
Yapılacaklar:
- Binalardan, direklerden, duvarlardan ve büyük ağaçlardan uzaklaşın.
- Açık bir alanda çömelerek yere yakın pozisyonda bekleyin. Dengenizi koruyun.
- Araç içindeyseniz, güvenli bir noktaya çekip sarsıntının geçmesini bekleyin.
Depremden hemen sonra ne yapılmalı
Deprem sona erdiğinde tehlike tamamen geçmiş sayılmaz. Artçı sarsıntılar, yıkılmış yapılar, gaz sızıntıları ve panik hâlindeki kalabalıklar ciddi riskler oluşturabilir. İşte deprem sonrasındaki ilk dakikalarda dikkat edilmesi gereken temel adımlar:
1. Sakinliğini koru ve etrafını kontrol et
- Hemen ayağa kalkma, önce çevrende devrilen veya düşme riski olan bir şey olup olmadığını gözden geçir.
- Yaralanma varsa bulunduğun yerde yardım bekle.
- Durumun stabil olduğunu düşünüyorsan dikkatlice binadan çık.
2. Elektrik, gaz ve su girişlerini kontrol Et
- Sızıntı, koku veya kıvılcım fark edersen dokunma.
- Elektrik sigortasını kapat, gaz vanasını elle kapat.
- Bu işlemler sadece ortam güvenliyse yapılmalıdır.
3. Toplanma alanına geç
- Artçılara karşı güvende olmak için açık ve belirlenmiş toplanma alanına geç.
- Asansör yerine merdiven kullan, ancak merdiven güvenliyse.
- Rehberlik eden yetkililerin ve görevli personelin yönlendirmelerine uy.
4. İletişimi dikkatli kullan
- Ailene kısa mesaj veya internet üzerinden "iyiyim" bilgisi ver.
- Acil hatları meşgul etme. (112 sadece acil durumlar için)
- Powerbank ile telefonunu şarj etmeye devam et.
5. Yardım et / Yardım çağır
- Etrafında yardıma ihtiyacı olan varsa (yaralı, engelli, panik halinde biri), soğukkanlı şekilde destek ver.
- Acil durumlarda yetkili birimlere haber ver.
- Kampüs içi koordinasyon noktalarıyla bağlantıda kal.
6. Binaya geri dönme
- Yetkililer onay vermedikçe hiçbir koşulda binaya geri dönme. Artçı sarsıntılar, hasarlı yapıları tamamen yıkabilir.
İTÜ Kampüslerine en yakın toplanma alanları
Acil durumlarda güvenli şekilde ulaşabileceğin toplanma noktalarını kampüs bazlı olarak aşağıda bulabilirsin. Bu alanlar, İstanbul Valiliği ve AFAD tarafından belirlenmiş resmî güvenli bölgelerdir.
Ayazağa kampüsü (Reşitpaşa – Maslak)
- İTÜ Stadyumu
- İstanbul Teknik Üniversitesi Bahçesi
- Ayazağa Anadolu İmam Hatip Lisesi Bahçesi
- FMV Işık Lisesi Bahçesi
Taşkışla kampüsü (Harbiye)
- İTÜ Taşkışla Kampüsü Açık Alanı
- Divan-Hyat Otel Arası Yeşil Alan
- Atatürk Kitaplığı (aynı zamanda Transfer Alanıdır)
Maçka kampüsü (Maçka – Beşiktaş)
Gümüşsuyu kampüsü (Taksim – İnönü)
- İTÜ Makine Fakültesi Otopark ve Spor Sahası
- Atatürk Kitaplığı (aynı zamanda Transfer Alanıdır)
- Fındıklı Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi Bahçesi
Tuzla kampüsü (Postane – Eflatun)
Acil durum çantası: Kampüste hazırlıklı olmak
Deprem gibi beklenmeyen afet durumlarında kampüste birkaç gün kalmak gerekebilir. Bu nedenle kişisel ihtiyaçlara göre hazırlanmış bir acil durum çantası, hem güvenliğin hem de temel yaşam kalitesinin korunmasını sağlar. Çanta kolay taşınabilir (sırt çantası boyutunda), su geçirmez ve herkesin ulaşabileceği yerde olmalıdır.
Temel malzemeler
- Su (en az 1 litre)
- Kuru gıda / atıştırmalıklar (bisküvi, konserve, enerji barı)
- Powerbank ve şarj kablosu
- El feneri + yedek pil
- Islak mendil, sabun, dezenfektan, tuvalet kağıdı
- Battaniye / termal folyo
- Maske, eldiven
- Çakmak / kibrit
Kişisel ihtiyaçlar
- Kimlik fotokopisi ve öğrenci kartı
- Temel ilaçlar / medikal ürünler (düzenli kullanılan ilaçlar, yara bandı, ağrı kesici vb.)
- Gözlük / lens yedeği
- Kadın hijyen ürünleri
- Nakit para (küçük miktar)
Bilgi kartı (Bir poşet veya dosya içinde tutulabilir)
- Acil durumlarda ulaşılacak kişilerin isimleri ve telefon numaraları
- Kan grubu bilgisi
- Alerji bilgileri (varsa)
- Toplanma alanı adresi
Psikolojik dayanıklılık ve destek kanalları
Deprem yalnızca fiziksel değil, aynı zamanda psikolojik bir travmadır. Sarsıntı anında yaşanan korku, belirsizlik ve sonrasında gelen artçılar; stres, panik, çaresizlik hissi gibi duygusal tepkilere yol açabilir. Bu duygular normaldir, ancak ihmal edilmemelidir.
Deprem sonrası psikolojik reaksiyonlar:
- Uyku problemleri
- Sürekli tetikte hissetme
- Yalnız kalamama, aşırı sessizlikten rahatsızlık
- Ağlama nöbetleri, gerginlik, sinirlilik
- Geçmiş travmaların tekrar canlanması
Kendine yardım etmek için:
- Konuş. Duygularını paylaşmak iyileştirir. Arkadaşlarınla, hocalarınla veya bir uzmanla konuşmaktan çekinme.
- Rutine dönmeye çalış. Yemek yemek, temizlenmek, uyumak gibi gündelik düzeni korumaya gayret et.
- Sosyal medya detoksu yap. Sürekli kötü haberler izlemek, panik düzeyini artırabilir.
- Fiziksel olarak aktif ol. Kısa yürüyüşler, basit esneme hareketleri bile iyi gelir.
Destek alabileceğin kanallar:
- İTÜ Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Birimi (PDR): Kampüslerdeki psikolojik destek ekiplerine başvurabilirsin.
- Alo 182 – MHRS Psikolog Randevusu: Aile Hekimliği sisteminden ücretsiz psikolojik destek talep edebilirsin.
- AFAD Psikososyal Destek Ekipleri: Afet sonrası bölgelerde görev yapar. Yardım talep edebilirsin.
- İstanbul Büyükşehir Belediyesi Psikolojik Destek Hattı: 153 numaralı hattan ulaşabilirsin.